Η 27η Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί, ως διεθνής ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία, καθώς στις 27 Ιανουαρίου 1945 απελευθερώθηκε από τα σοβιετικά στρατεύματα ένα από τα κολαστήρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου.
Με αφορμή το γεγονός αυτό, ας θυμηθούμε πώς ο τ. Μητροπολίτης Χαλκίδος Γρηγόριος (1891-1971) προστάτεψε τους Εβραίους της Χαλκίδας, τα χρόνια της Κατοχής και τη γεμάτη ανθρωπιά συμπεριφορά του.
Ο τ. Μητροπολίτης Χαλκίδος Γρηγόριος, κατά κόσμον Πέτρος Πλειαθός, γεννήθηκε στον Τριαντάρο της Τήνου το 1891, ενώ υπήρξε συγγενής του εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Μοσχονησίων, Αμβροσίου. Σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στις 23 Αυγούστου 1916 εκάρη μοναχός. Τον Δεκέμβριο 1922, στον Ιερό Ναό Αγίας Ειρήνης Αθηνών, χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Χαλκίδος, ενώ στις 29 Σεπτεμβρίου 1968 απεχώρησε της ενεργού υπηρεσίας. Εκοιμήθη στις 23 Ιουλίου 1971.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε τον Γρηγόριο, Μητροπολίτη στη Χαλκίδα, να προσπαθεί ως αληθινός ποιμενάρχης να προστατεύσει το ποίμνιο του. Δεν έμεινε όμως εκεί. Δεν ήταν άνθρωπος που βολευόταν στην ασφάλεια της θέσης του.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής, οι Εβραίοι της Χαλκίδας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη και να καταφύγουν στα γύρω χωριά. Ο Μητροπολίτης, με δική του πρωτοβουλία, διαφύλαξε τα ιερά κείμενα της Συναγωγής (6 Σέφερ-Τορά), καθώς και τα ιερά σκεύη, στη Μητρόπολη, διατρέχοντας σαφώς κίνδυνο για τη ζωή του.
Μετά την Κατοχή, επέστρεψε στην ισραηλιτική κοινότητα τα ιερά της βιβλία και σκεύη, δωρίζοντάς της συγχρόνως και ένα σπάνιο βιβλίο του 15ου αιώνα περί των Εβραίων (συγκεκριμένα του Φίλωνα του Ιουδαίου), ώστε να συμβάλει στην ανασύσταση της λεηλατημένης εβραϊκής κοινοτικής βιβλιοθήκης. Παράλληλα, με δική του παρέμβαση, δόθηκαν πλαστές ταυτότητες με χριστιανικά ονόματα στους Εβραίους της Χαλκίδας.
Όλα τα παραπάνω, τα σχετικά με τους Έλληνες Εβραίους της Χαλκίδας, αποτυπώνονται με ενάργεια σε δυο έγγραφα που περιέχονται στο αρχείο της κοινότητας Τριαντάρου. Ένα πρακτικό της εβραϊκής κοινότητας Χαλκίδος και μια επιστολή προς τον Πρόεδρο της κοινότητας Τριαντάρου, τα οποία για πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Με βάση το ίδιο έγγραφο, ο Γρηγόριος υπήρξε υπόδειγμα χριστιανικής ηθικής, αφού ως Ποιμενάρχης δεν ενδιαφέρθηκε μόνο για τους ομόθρησκούς του, αλλά έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον και για τους Εβραίους της Χαλκίδας. Τόσο μεγάλο υπήρξε το έργο του, ώστε ο διεθνής εβραϊκός τύπος να αναφέρεται στη συνεισφορά του για τη σωτηρία των Εβραίων με άκρως επαινετικά λόγια.
